از تغییرات آب و هوایی به عنوان یک بحران زیست محیطی یاد می‌شود که می تواند باعث انقراض نسل بشر شود. با این حال، خطر مهم دیگری نیز وجود دارد که کاملا بر تولید مثل انسان‌ها تاثیر می‌گذارد و اثرات منفی زیادی در پی دارد. مسئله ضایعات پلاستیکی همان خطر مهم است که متاسفانه خیلی به این موضوع پرداخته نشده است.
دکتر شانا سوان (Dr. Shanna Swan) استاد پزشکی محیط زیست و بهداشت عمومی در دانشکده پزشکی مانت ساینای (Mount Sinai school) در شهر نیویورک، کتاب جدیدی با عنوان شمارش معکوس (Count Down) نوشته است. او در کتاب خود توضیح می‌دهد که چگونه دنیای مدرن تهدیدی برای تعداد اسپرم‌ها، رشد باروری زنان و مردان محسوب می‌شود و آینده نژاد انسان‌ها را به خطر می اندازد.
او در کتاب خود کاملا توضیح می‌دهد که چگونه مواد شیمیایی مختلفی که در محصولات پلاستیکی وجود دارند، باعث کاهش باروری می شوند. مهمترین مثال در این مورد کاهش تعداد اسپرم است. اگر در هر میلی لیتر مایع منی، کمتر از 15 میلیون اسپرم داشته باشید، تعداد اسپرم شما کمتر از میزان لازم است. همانطور که این محقق و نویسنده در کتاب خود شرح داده، متاسفانه انسان‌ها به سرعت در حال رسیدن به این نقطه هستند.
وبسایت سالن (Salon) با دکتر سوان درباره این موضوع یک مصاحبه تلفنی انجام داده است. البته به دلیل طولانی بودن این مصاحبه ما اینجا فقط خلاصه‌ی مهمی از آن را برای شما آماده کردیم.
نظریه کتاب شما چیست؟
– نظریه کتاب من این است که در طی 40 سال اخیر سلامت باروری در زنان و مردان به طرز چشمگیری کاهش پیدا کرده و بخش مهمی از این مشکل مربوط به این مسئله می‌شود که به صورت روزانه افراد در معرض مواد شیمیایی در محیط اطراف خود قرار می‌گیرند و همین امر می‌تواند بر سیستم هورمون افراد تأثیر بگذارد. البته این یک نظریه کلی است و جزئیات زیادی وجود دارد که ما می‌توانیم به آنها بپردازیم.
اگر شما بخواهید این مشکل را به طور کلی در نظر بگیرید باید بگوییم این مسئله از جهات زیادی در سلامت باروری تاثیر داشته و باعث کاهش آن شده است. این موضوع هم زنان و هم مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. و اگر بخواهیم دلایل آن را بررسی کنیم یک دلیل بسیار مهم دارد و آن هم وجود مواد شیمیایی فعال از نظر هورمونی در زندگی روزانه ما است. البته این تنها دلیل این مشکل نیست.
اخلالگر غدد درون ریز(endocrine disruptor) چیست و چه تأثیراتی بر روی تعداد اسپرم یا باروری زنان دارد؟
ابتدا باید بدانیم که اخلالگر غدد درون ریز یک ماده شیمیایی است که بر عملکرد طبیعی هورمون های بدن انسان تاثیر می گذارد. مواد شیمیایی می تواند باعث افزایش یا کاهش هورمون ها بشود و یا در عملکردشان به طرق مختلف تاثیر بگذارد. عمیق ترین تاثیر آن بر رشد قبل از تولد جنین است و به همین خاطر اینکه زنان حامله در معرض آن قرار بگیرند می تواند بر توانایی تولید مثل و عملکرد آلت تناسلی جنین تاثیر بگذارد.
من می‌دانم که از سال 1970 تا به امروز تعداد اسپرم ها کاهش پیدا کرده است. آیا شما می‌توانید بیشتر درباره این موضوع توضیح دهید؟
دو سال طول کشید تا هفت نفر روی این موضوع تحقیق کنند و به این حقیقت ساده برسند که غلظت اسپرم بین سالهای 1973 تا 2011 کاهش یافته و مقدار آن از 99 میلیون در میلی لیتر به 47 میلیون رسیده است. ما این تحقیقات را بر اساس چهار ویژگی انجام دادیم. از جمله این ویژگی ها می‌توان به جغرافیا و محل زندگی اشاره کرد. ما مردان غربی را از مردان غیر غربی جدا کردیم و این افراد شامل ساکنین اروپا، آمریکای شمالی، استرالیا و نیوزیلند بودند. البته همه نتایج در تحقیق مشخص شده است.
دلیل این تعیین ویژگی‌ها این بود که تحقیقات سایر کشورها از جهات زیادی با یکدیگر تفاوت دارد. پس بهتر بود از نظر آماری آنها را تفکیک کنیم. زمانی که ما این کار را انجام دادیم متوجه شدیم که تحقیقات بسیار کمی در کشورهای غیر غربی صورت گرفته که این تحقیقات برای نتیجه گیری واقعی کافی نیستند. بنابراین من می‌توانم بگویم این آمار بیشتر متعلق به کشورهای غربی است و نتیجه سایر کشورها کمتر است.
ما همچنین در این تحقیقات مردان را به چند دسته بزرگ تقسیم کردیم. آیا پارتنر آنها باردار بود یا اینکه فرزند آنها به دنیا آمده بود؟ آنها پدر بودند و این گروهی بود که ما آنها را مردان بارور می نامیم. و دلیل اینکه ما آنها را از مردانی که پدر نبودند جدا کردیم این بود که بتوانیم نتایج دقیق‌تری در باروری و تعداد اسپرم به دست بیاوریم.
ما همچنین با توجه به چند تحقیق دیگر در سراسر جهان متوجه کاهش تستوسترون نیز شده‌ایم. علاوه بر این موارد می‌توان به مشکلات دیگری نظیر افزایش اختلال نعوظ، ناهنجاری‌های دستگاه تناسلی و افزایش سرطان بیضه اشاره کرد. از طرف دیگر متوجه شدیم در زنان نیز مشکلات تخمدان رخ داده است.
یا به عبارت دیگر زمانی که سن زن بالاتر می‌رود، تخمک باقی نمی ماند و افزایش سقط جنین نیز اتفاق میفتد. شاید مهمترین مسئله بعد از شمارش اسپرم، باروری باشد. باروری یک موضوع پیچیده است. اما آنچه معمولاً به عنوان باروری تصور می شود و آنچه توسط بانک جهانی منتشر می شود ، تعداد فرزندان یک زوج است و این تعداد بین سالهای 1960 و 2018 حدود پنجاه درصد کاهش یافته است.
بنابراین این سوال در ذهن شکل می‌گیرد که چه عاملی می‌تواند باعث این مساله شود؟ و قبل از اینکه به سراغ بررسی تاثیر مواد شیمیایی بروم می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که عوامل مربوط به سبک زندگی می توانند بر تولید مثل و تعداد اسپرم ها تأثیر بگذارند و ما نمی‌خواهیم این عوامل را کنار بگذاریم. مواردی مانند سیگار کشیدن، استفاده بیش از حد از مشروبات الکی، چاقی، استرس، رژیم غذایی نامناسب و غیره نیز وجود دارد.
مواردی که بیان کردم عامل اصلی برای مشکلات و شرایط پیش آمده نیست. چون سرعت افزایش این موارد یکنواخت و صعودی نبوده است. اما نرخ رشد تولید مواد شیمیایی و به ویژه تولید مواد و محصولات پلاستیکی سریعتر از 1٪ در سال بوده است (همزمان با کاهش نرخ باروری) بنابراین این روند می تواند توضیح دهنده این موضوع باشد.
چه نوع مواد شیمیایی بیشترین تاثیر را بر روی نرخ باروری دارد؟
بیایید مواد شیمیایی را که بررسی کردم و چرایی انتخاب این مواد را بررسی کنیم. من اولا و به طور مخصوص به سراغ فتالات‌ها (phthalates) (گروهی از مواد شیمیایی که برای دوام بیشتر پلاستیک استفاده می شود( رفتم، در جایگاه دوم بیس فنول‌ها (bisphenols) (ماده شیمیایی است که در حجم زیادی برای تولید پلاستیک های پلی کربنات به کار می رود) را بررسی و سپس به سراغ سایر مواد شیمیایی رفتم.
دلیل تمرکز من روی این مواد شیمیایی این بود که تأثیر مستقیمی روی هورمون‌های استروئیدی دارند. این هورمون‌ها برای رشد مطلوب جنین در دوران بارداری اهمیت زیادی دارند.
برای اینکه این قضیه را بهتر درک کنیم باید مقداری از نظر علمی آن را شرح بدهم. به طور مشخص پس از لقاح، لانه گزینی و تقسیم سلولی ایجاد می‌شود و پس از آن به زودی برجستگی‌های کوچکی بین پاهای جنین شکل می‌گیرند که اندام تولید مثل جنین را تشکیل خواهند داد. این برجستگی‌ها در دختران و پسران به یک شکل است و هیچ تفاوتی ندارند. پس این حالت تمایز نیافته‌ی دستگاه تناسلی چگونه در دختران و پسران متفاوت می‌شود؟ این بخش برای جنسیت مذکر به تستوسترون نیاز دارد. بنابراین مرد باید تستوسترون کافی را در در یک زمان خاص یعنی در سه ماه اول رشد جنین که جنسیت او مشخص می‌شود داشته باشد. سپس هنگامی که تستوسترون توسط بیضه‌های جنین ساخته می‌شود دستگاه تناسلی مردان همان طور که انتظار داریم رشد می‌کند.
بنابراین فردی که کروموزوم XY دارد از لحاظ ژنتیکی مرد است. سپس اگر همه شرایط خوب باشد و به اندازه کافی اسپرم وجود داشته باشد بارور خواهد شد و در دستگاه تناسلی خود نقایص مادرزادی را نخواهد داشت. همچنین به سرطان بیضه و همه این مواردی که ممکن است در صورت عدم وجود تستوسترون کافی رخ دهد مبتلا نخواهد شد.
جنینی که از لحاظ ژنتیکی زن باشد نیز همین مسیر مشخص را طی می‌کند اما برای این کار به تستوسترون احتیاج ندارد و اندام تولید مثل به خودی خود تشکیل خواهد شد. ولی اگر این بخش بیش از حد تستوسترون ببیند رشد پیدا می‌کند و از لحاظ ژنتیکی به مردان نزدیک تر می‌شود.
ماده شیمیایی “فتالات” در همه جا هست. با بررسی‌هایی که در طرح توسعه شهری انجام دادیم متوجه شدیم که از حدود سال 2000 بیش از 95 درصد مردم یک یا چند نوع فتالات در بدن خود دارند و هنوز هم بسیاری از آنها به طور منظم اندازه گیری می‌شوند. این مواد شیمیایی در بدن همه‌ی ما وجود دارد. البته قطعا شما اطلاع ندارید چه مقدار از این ماده شیمیایی در بدن شما وجود دارد، من هم نمی‌دانم.
تنها راهی که می‌توانیم بفهمیم از طریق آزمایش ادرار و متابولیت‌های ادراری است. خوشبختانه فتالات‌ها در بدن انسان عمر کوتاهی دارند و ناپایدار هستند. نیمه عمر این مواد چهار ساعت است. بنابراین آنها به راحتی وارد بدن می‌شوند و به سرعت هم از بدن خارج می‌شوند و این عالی است. موضوعی که مشکل ایجاد می‌کند این است که آنها دائماً و از طریق منابع مختلفی وارد بدن ما می‌شوند.غذاها احتمالا منبع اصلی این ماده شیمیایی محسوب می‌شوند.
چگونه آنها می‌توانند وارد غذا شوند؟ هنگامی که شما محصولات خود را از مزارع برداشت می‌کنید تا هنگامی که غذا را روی سفره قرار می‌دهید، فتالات‌ها درون محصولات غذایی هستند چون سموم آفت کش‌ها به آنها نفوذ می‌کنند.
Photo by Anna Shvets from Pexels
فتالات‌ها همچنین در محصولات آرایشی و بهداشتی کاربرد زیادی دارند زیرا باعث افزایش جذب این مواد در پوست می‌شوند. علاوه بر این ماندگاری رنگ‌های آرایشی را افزایش می‌دهند که برای لاک ناخن و رژ لب کاربرد زیادی دارد. این مواد شیمیایی دارای بو هستند. بنابراین هر ماده معطری دارای فتالات است. ما به راحتی به این اطلاعات دسترسی پیدا کردیم. از چند خانم پرسیدیم که در 24 ساعت گذشته از چه محصولی استفاده کردند؟ بنابراین با بررسی فتالاتی که در ادرار آنها وجود داشت فهمیدیم که رابطه‌ای بین محصولاتی که آنها استفاده می‌کنند و مواد موجود در ادرار آنها وجود دارد. در نتیجه قطعا یکی از منابع فتالات‌ها محصولات مراقبت شخصی هستند.
این مواد در محصولات تمیز کننده هم وجود دارند. حتی کف پوش‌هایی که دارای پلی وینیل هستند نیز فتالات دارند زیرا یکی از ماده‌های سمی و عمده‌ای که پلی وینیل کلرید تولید می‌کند، فتالات است. دیوارپوش‌ها، شلنگ باغچه، پرده‌های حمام که نرم و سبک هستند و هر چیزی در خانه‌ی شما که از پلاستیک نرم یا پلی وینیل کلرید درست شده، دارای فتالات است.
بنابراین ما نمی‌توانیم از آنها فرار کنیم. هیچ کدام از وسایل خانه برچسبی ندارند که روی آن نوشته باشد “این وسیله از فتالات ساخته شده است”. ما نمی‌توانیم بدون این که با این مواد مواجه شویم به فروشگاه‌ها برویم یا به زندگی عادی خود ادامه دهیم چون نمی‌دانیم فتالات‌ها دقیقا کجا هستند. به همین دلیل است که می‌گوییم این ماده همیشه و در همه جا وجود دارد.
من در مورد فتالات‌ها که باعث نرم شدن پلاستیک می‌شوند صحبت کردم. حالا می‌خواهم در مورد سایر مواد شیمیایی مانند بیس فنول‌ها که ضررهای زیادی دارند به شما بگویم. بیس فنول‌ها باعث سخت شدن پلاستیک می‌شوند. برای مثال بیس فنول آ، بیس فنول اس و موارد دیگر پلاستیک‌ها را سخت می‌کنند. همچنین آنها برای بسیاری از اهداف دیگر مانند آستر قوطی‌های کنسرو و حلبی استفاده می‌شوند. این مواد شیمیایی درون بیشتر رسیدها و فاکتورهای صندوق فروشگاه وجود دارند و کلا در محصولات کاغذی زیادی مانند جعبه‌های پیتزا به کار می‌روند.
این مواد شیمیایی در خیلی از مکان‌ها یافت می‌شوند و خاصیت استروژنی نیز دارند. بیس فنول‌ها ظاهرا باعث افزایش استروژن در بدن می‌شوند که تأثیرات منفی زیادی در باروری دارد.
چه نوع سیاست‌هایی می‌توانند باعث کاهش خسارت‌ها شوند یا این محصولات پلاستیکی را از زندگی ما حذف کنند؟ و یا حتی چگونه می‌توان کاری کرد که در آینده در معرض مواد شیمیایی خطرناک قرار نگیریم؟
این کار نیاز به یک برنامه ریزی دقیق و طولانی مدت دارد. این هدف باید محقق شود و من فکر می‌کنم اولین قدم برای رسیدن به این هدف آگاه شدن مردم از این مسائل است. شرایط اقلیمی که به مدت طولانی ثابت مانده بود، اکنون تغییر کرده است.
این مقاله که در سال 2017 منتشر شد مانند یک زنگ خطر بود و در مورد مشکلاتی صحبت کرد که اکنون باید آن را بررسی کنیم. من فکر می‌کنم اولین گام مهم این است که مردم باید چشمان خود را باز کنند و این مشکل و رابطه ی آن با انسان ها را درک کنند. چون اگر همه فکر کنند که این مواد شیمیایی هیچ تاثیری روی زندگی آنها نمی‌گذارد چرا باید به فکر این مسئله باشند و این بحران را حل کنند؟ البته تا مدت‌ها مردم از این مشکل آگاه نبودند.
زمانی که تغییرات اقلیمی اتفاق افتاد شهروندان به دولت خود فشار آوردند تا این مشکلات را حل کنند. خوشبختانه اعتراضات نسبت به قبل بیشتر شده است. یکی از اعتراضات انجام شده این است که صنایع شیمیایی باید موادی را که تولید می‌کنند تغییر دهند. اگر کسی آنها را مجبور نکند این کار را انجام نمی‌دهند. بنابراین باید مقرراتی وجود داشته باشد که حتما اجرا شود. موارد بسیاری وجود دارد که به درستی اجرا نمی‌شوند. همچنین باید قانون‌هایی وجود داشته باشند که مطمئن شویم مواد شیمیایی و هورمونی به ویژه مواد شیمیایی که حتی در دوزهای پایین هم مضر هستند نیز تولید نمی‌شوند.
اما آیا منطقی است که فکر کنیم این مشکل حل می شود؟
زمان به سرعت می‌گذرد و اگرچه ما ده‌ها سال از بحران تغییرات آب و هوایی آگاه بودیم هیچ کار مهمی برای حل این مسئله انجام ندادیم. فقط هرروز به تعداد افرادی که از این موضوع آگاه می‌شوند بیشتر می‌شود و ما فقط چند دهه فرصت داریم تا به حل بحران بپردازیم. آیا شما هم فکر می‌کنید ک باید نسل‌های آینده‌ی خود را از دست بدهیم و سوگواری کنیم و هنگامی که آنها در معرض انقراض قرار گرفتند تازه به فکر حل مشکلات بیفتیم؟
شما بايد این موضوع را مهم و جدی بدانید و ما باید مشکلاتی را که مواد شیمیایی و خطرناک ایجاد می‌کنند حل کنیم. این کار غیرممکن نیست. دلیل این که ما به این مشکل رسیدگی نمی‌کنیم این است که راهی برای ادامه زندگی و تولید نسل در اختیار داریم که متفاوت از راه حل‌های ارائه شده برای تغییرات اقلیمی است. ما در حال حاضر از یک فناوری برخورداریم که تولید مثل را حتی در شرایط سخت فراهم می‌کند و انواع و اقسام شیوه‌های تولید مثل را داریم که به ما امکان می‌دهد بچه‌های سالمی داشته باشیم
.و به همین دليل اختلافات طبقاتی به وجود می آید. چون افرادی که پول بیشتری دارند نسبت به افرادی که فقیر هستند احتمال دسترسی بیشتری به این تکنولوژی خواهند داشت. درست حدس زدید. این قضیه تاثیر زیادی روی جامعه خواهد گذاشت. علاوه بر فاصله زیاد طبقات اجتماعی عدالت جامعه را نیز زیر سوال می‌برد.
گزارش‌ها نشان می‌دهد افراد آسیب پذیر در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند و این مواد شیمیایی که در عملکرد غدد درون ریز اختلال ایجاد می‌کنند، خیلی سریع روی سلامتی آنها اثر منفی می‌گذارد. آنها حتی دسترسی کمتری به مواردی که سلامتی آنها را بهبود بخشد یا خطر مواد شیمیایی را کاهش دهد، دارند. به عنوان مثال غذای ارگانیک در مقایسه با غذاهای فرآوری شده مواد شیمیایی کمتری دارد. من در نیویورک زندگی می‌کنم و می‌بینم که محله‌های زیادی در نیویورک وجود دارد ولی مردم آن قدر پول ندارند که وارد یک فروشگاه مواد غذایی که سبزیجات تازه‌ای هم دارد، شوند. بله در این شرایط عدالت اجتماعی وجود ندارد و من فکر می‌کنم مردم بیشتر به این مسئله توجه کنند و خواهان تغییرات باشند.