مقدمه
افکار مثبت و تصور کردن موفقیت ممکن است کار بیهوده‌ای باشد. خوشبختانه استراتژی‌های بهتری برای رسیدن به خوشحالی وجود دارد. در این مطلب می‌خواهیم پاسخ به سؤال چگونه خوشحال باشیم را پیدا کنیم.
من هم مثل همه نوجوان‌ها زمانی مدام عصبانی بودم و احساس نارضایتی داشتم. ولی پدر و مادرم به جای همدردی بیشتر من را گیج می‌کردند. آن موقع آن‌ها در دهه 50 زندگی خود بودند و در بریتانیای بعد از جنگ بزرگ شده بودند. وقتی قرن 21 شروع شد والدینم تلاش می‌کردند دلیل احساس نارضایتی من را درک کنند.
یک‌بار مادرم گفت: «مشکل نسل شما این است که همیشه انتظار دارید خوشحال باشید.» من گیج شده بودم. مطمئناً هدف زندگی‌کردن رسیدن به شادی بود، پس نباید از هر فرصتی برای رسیدن به آن استفاده می‌کردیم؟ من فقط آمادگی پذیرش احساس مالیخولیایی خود را نداشتم چون چیزی بود که نمی‌توانستم روی آن کنترل داشته باشم.
با وجود افزایش کتاب‌های مربوط به سلامتی افراد دیگری هم قبل از من در این مورد صحبت کرده‌اند. اما به عنوان نویسنده‌ای که همیشه نتایج آخرین پژوهش‌ها را پوشش می‌دهد متوجه تغییری در نحوه تفکر مردم شدم و حالا فکر می‌کنم قضاوت مادرم درست بوده است. در طول 10 سال گذشته تحقیقات متعددی نشان دادند که وسواسی که برای شادی و اعتماد به نفس بالا داریم ممکن است باعث شود رضایت کمتری از زندگی داشته باشیم و نتوانیم برای رسیدن به اهداف خود به شکل مؤثری فعالیت کنیم. در واقع اگر دیگر بر روی شادی متمرکز نباشیم ممکن است بتوانیم خوشحال‌تر باشیم.
Photo by Edu Carvalho from Pexels
چگونه خوشحال باشیم: جستجوی شادی اشتباه است
پس چگونه خوشحال باشیم؟ در ابتدا بهتر است روش‌های متضادی را بررسی کنیم که با جستجوی آگاهانه شادی ممکن است بر روحیه ما تاثیر بگذارند. برای این‌کار می‌توانیم با پژوهش آیریس ماوس (Iris Mauss) در دانشگاه برکلی کالیفرنیا شروع کنیم. او ابتدا از شرکت کنندگان در پژوهش نظرشان را در مورد مجموعه جملاتی مثل «من فقط به اندازه‌ای که چیزها بر روی خوشحالی شخصی من تاثیر می‌گذارند برای آن‌ها ارزش قائل می‌شوم.» و «حتی وقتی احساس خوشبختی می‌کنم در مورد شادی خود نگران هستم.» پرسید.
افرادی که امتیاز بالایی دریافت می‌کردند باید از آخرین قطره شادی موجود در هر روز خود استفاده می‌کردند، با این وجود ماوس متوجه شد این افراد از زندگی روزمره خود احساس رضایت کمتری دارند و حتی وقتی در شرایط استرس‌زا قرار نمی‌گیرند هم از خود علائم افسردگی نشان می‌دهند.
عوامل مختلفی ممکن است باعث ایجاد این ارتباط شده باشند اما یک آزمایش دیگر ارتباط قوی دیگری را هم ثابت کرد. در این آزمایش ماوس از نیمی از شرکت کنندگان خواست یک پاراگراف در مورد مزایای احساس خوب بخوانند و سپس از آن‌ها خواست یک فیلم رضایت بخش در مورد یک اسکیت‌باز حرفه‌ای تماشا کنند. شرکت کنندگان به جای اینکه از این فیلم الهام‌بخش لذت ببرند با تمرکز بر روی خوشحالی خودشان بعد از تماشای فیلم چندان احساس شادی نداشتند. در عوض گروه دوم که مقاله‌ای جدی در مورد اهمیت قضاوت منطقی مطالعه کرده بودند احساس شادی بیشتری داشتند.
https://www.instagram.com/joseluis.photographer/
اگر می خواهید شاد باشید بر روی خوشحال بودن تمرکز نکنید!
افرادی که بیش از حد به تمرکز بر شادی اهمیت می‌دادند زمانی که در موقعیت‌های لذت‌بخش قرار می‌گرفتند نمی‌توانستند به اندازه کافی از آن لحظات لذت ببرند. بنابراین بر اساس این آزمایش‌ها ما باید چگونه خوشحال باشیم؟
این نتایج در آزمایش‌های زیادی تکرار شده است و حالا می دانیم یک بخش تاریک در مورد جستجوی شادی وجود دارد. تمایل دائمی برای شاد بودن علاوه بر کاهش احساس رضایت از زندگی روزمره ممکن است باعث شود مردم بیشتر احساس تنهایی داشته باشند. ما آن‌قدر غرق شادی و رفاه خود می‌شویم که افراد اطراف خود را فراموش می‌کنیم. حتی ممکن است به خاطر اینکه آن‌ها ناخواسته روحیه ما را خراب می‌کنند یا ما را از هدف‌های «مهم» خود دور می‌کنند ناراحت باشیم.
جستجوی شادی و خوشبختی می‌تواند اثرات عجیبی هم بر روی درک ما از زمان بگذارد. زیرا «ترس از دست دادن» مدام به ما یادآوری می‌کند عمر ما چقدر کوتاه است و چقدر از این زمان را باید صرف فعالیت‌هایی کنیم که خیلی هیجان‌انگیز نیستند. در سال 2018 پژوهشگران دانشگاه تورنتو متوجه شدند اگر زمانی که مردم در حال تماشای یک فیلم کسل‌کننده هستند، آن‌ها را تشویق کنیم خوشحال‌تر باشند باعث می‌شود عبارت «زمان از من دور می‌شود» را بیشتر تایید کنند. وقتی از شرکت کنندگان درخواست شد فهرستی از 10 فعالیتی که می‌تواند به خوشبختی آن‌ها کمک کند تهیه کنند هم نتیجه مشابهی به دست آمد. مردم با به خاطر آوردن تمام کارهایی که می‌توانستد برای رفاه حال خود انجام دهند به نوعی وحشت کردند. زیرا آن‌ها متوجه شدند چه زمان کوتاهی برای انجام دادن همه این کارها دارند.
چگونه خوشحال باشیم: اهمیت شادی‌های روزمره
زمانی‌که به دنبال پاسخ سوال چگونه خوشحال باشیم می‌گردیم شاید مهم‌ترین نکتهای که باید در نظر بگیریم این باشد که توجه دائمی به خلق و خوی خود ممکن است امکان لذت بردن از شادی‌های روزمره را از ما بگیرد. دکتر بهرام محمودی کهریز و دکتر جولیا وگت (Julia Vogt) در دانشگاه ریدینگ با نظرسنجی از شرکت کنندگان در انگلستان دریافتند افرادی که در پرسشنامه ماوس امتیاز بالایی کسب کرده بودند انتظار و هیجان کمتری برای رویدادهای آینده احساس می‌کنند و وقتی این رویدادها واقعاً رخ می‌دهند کمتر از آن لحظات لذت می‌برند. همچنین این افراد خیلی تمایل نداشتند به رویدادهای سرگرم کننده روزهای آینده فکر کنند و این چیزها فضای کمی از ذهن آن‌ها را به‌خود اختصاص می‌داد.
محمودی کهریز می‌گوید: «آن‌ها چنان استاندارد بالایی برای دستیابی به خوشبختی داشتند که نمی‌توانستند قدردان چیزهای کوچک و ساده‌ای باشند که واقعاً به زندگی معنی و مفهوم می‌بخشیدند و در نتیجه احساس شادی کمتری داشتند.»
این درس‌ها ممکن است در زمان همه‌گیری کرونا اهمیت بیشتری هم داشته باشند. محمودی کهریز می‌گوید شاید با اوج احساس خوب خود فاصله چندانی هم نداشته باشیم، اما درک لذت‌های ساده و کوچک در میان استرس روزمره ممکن است به ما کمک کند این نگرانی‌ها را رفع کنیم. این‌کار برای افرادی که مدام به خوشبختی خود فکر می‌کنند خیلی سخت‌تر است چون آن‌ها همیشه حسرت انجام خیلی از فعالیت‌های هیجان انگیزتری را می‌خورند که می‌توانستند انجام دهند.
چگونه خوشحال باشیم: قانون دافعه
اگر نمی‌دانیم چگونه خوشحال باشیم و جستجوی شادی کامل مشکل‌ساز است ممکن است استفاده از استراتژی‌های خاصی که برای ایجاد احساس رضایت بیشتر طراحی شده‌اند هم نتیجه معکوس داشته باشند.
برای مثال روش رایج «تجسم موفقیت خود» را در نظر بگیرید. شاید یک دانشجو خودش را در روپوش و کلاه فارغ‌التحصیلی تصور کند، یک ورزشکار خودش را با مدال طلایی که دور گردنش است و کسی که رژیم دارد هم می‌تواند خودش را با لباس‌هایی تصور کند که بعد از تمام شدن رژیمش می‌پوشد.
تخیلات مثبت و حس خوبی که ایجاد می‌کنند می‌تواند منجر به احساس رضایت شود.
چنین ایده‌ای هدف اصلی کتاب‌های پرفروشی مانند «قدرت تفکر مثبت» نوشته نورمن وینسنت پیل (Norman Vincent Peale) است و اغلب در زندگینامه‌های الهام بخش هم به‌چشم می‌خورد. ایده اینکه فکر کردن به موفقیت می‌تواند انگیزه و اعتماد به نفس ما را افزایش دهد منطقی به نظر می‌رسد. چه ایرادی دارد یک آینده بهتر برای خودتان تصور کنید؟
چرا نباید در مورد موفقیت خیال‌پردازی کنیم؟
بر اساس تحقیقات پروفسور گابریل اوتینگن (Gabriele Oettingen) و همکارانش در دانشگاه نیویورک مشخص شد این‌کار خیلی هم ایراد دارد چون کاملاً بیهوده است و بهره‌وری را کاهش می‌دهد. در یکی از مطالعات پروفسور مشخص شد افرادی که رژیم دارند و زمانی را برای تصور هیکل جدید و سالم‌تر خود صرف می‌کنند نسبت به افرادی که درگیر چنین تخیلاتی نمی‌شوند کمتر وزن کم می‌کنند.
همچنین دانشجویانی که در مورد شغل آینده‌خود خیال‌پردازی می‌کنند کمتر از کسانی که در مورد موفقیت‌های خود با چنین جزئیاتی فکر نمی‌کنند بعد از دانشگاه کار پیدا می‌کنند. با وجود این تصورات بیهوده چگونه خوشحال باشیم؟
پژوهش‌ها نشان می‌دهند تصورات مثبت و احساس خوبی که این افکار ایجاد می‌کنند می‌تواند باعث ایجاد احساس رضایت شود. دکتر ساندرا ویتلدر (Sandra Wittleder) که مدرک فوق دکتری دانشگاه نیویورک را دارد می‌گوید: «شما احساس خوبی در مورد آینده خواهید داشت بدون اینکه انگیزه‌ای برای تلاش کردن داشته باشید.» می‌توانیم چنین فرآیندی را در یکی از مطالعات اخیری که میزان پیشرفت دانشجوها را در طی دو ماه بررسی می‌کردند هم مشاهده کنیم.
هر چه بیشتر در مورد موفقیت خود خیال‌پردازی می‌کردند زمان کمتری را صرف درس‌خواندن برای امتحان‌های خود می‌کردند. احتمالاً به این دلیل بود که در ناخودآگاه خود تصور می‌کردند همین حالا هم در مسیر گرفتن یک نمره خوب هستند. در نتیجه عملکرد کلی آن‌ها خیلی بد می‌شد.
این نوع خیال‌پردازی‌ها نه تنها شانس موفقیت را کاهش می‌دهند بلکه امیدهای قبلی خود را با شرایط کنونی خود مقایسه می‌کنند شکست‌هایی که کسب کرده‌اید احساس دردناک‌تری به دنبال خواهند داشت. تیم اوتینگن با تکرار تحقیقات ماوس در زمینه جستجوی شادی متوجه شدند دانشجویانی که درگیر این نوع افکار مثبت بودند علائم افسردگی بیشتری از خود نشان دادند.
چگونه خوشحال باشیم: روش تضاد ذهنی
اگر می‌پرسید چگونه خوشحال باشیم و واقعاً می‌خواهید موفق شوید بهتر است «تضاد ذهنی» را امتحان کنید. در این روش تصورات شما از موفقیت همراه با تجزیه و تحلیل آگاهانه موانع سر راهتان و ناامیدی‌هایی که احتمالاً با آن‌ها مواجه خواهید شد ترکیب می‌شود. برای مثال کسی که رژیم می‌گیرد ممکن است قبل از اینکه به وسوسه خوردن تنقلات و راه‌هایی که ممکن است او را از رسیدن به هدف خود باز دارد فکر کند مزایایی که رژیم برای سلامتی دارد را در نظر بگیرد.
با در نظر گرفتن این شکست‌های احتمالی شاید افراد در کوتاه‌مدت احساس خیلی‌خوبی نداشته باشند ولی مطالعات زیادی نشان داده‌اند که این‌روش می‌تواند در بلندمدت انگیزه و موفقیت را افزایش دهد. ویتلدر (Wittleder) که ثابت کرد این روش می‌تواند به افرادی که رژیم دارند کمک کند تنقلات کمتر و غذاهای سالم‌تری مصرف کنند می‌گوید: «این روش باعث ایجاد نوعی تنش یا هیجان می‌شود.»
چگونه خوشحال باشیم: افکار سیاه و سفید
https://instagram.com/polinawhatever/
چنین اثرات غیرمنتظره‌ای باید هر کسی را که به‌دنبال رضایت بیشتر است متوقف کند، این موضوعی است که با شروع سال جدید ذهن بسیاری از مردم را به خود مشغول کرده است. اگر راه اشتباهی در پیش بگیریم با مجموعه‌ای از تصمیمات بیش از حد جاه‌طلبانه مواجه می‌شویم که منجر به استرس، ناامیدی و تنهایی ما خواهند شد.
در پاسخ اینکه چگونه خوشحال باشیم باید بگوییم به جای ایجاد یک فهرست طولانی از تغییرات زندگی بهتر است به دنبال هدف‌های کمتر و واقع‌بینانه‌تری باشیم و به یاد داشته باشیم که حتی در انجام عادت‌هایی که خیلی خوب به نظر می‌رسند هم نباید زیاده‌روی کنیم.
برای مثال حتماً شنیده‌اید که استفاده از «ژورنال شکرگزاری» _ که باید در آن به صورت مداوم نعمت‌هایی که در اختیار دارید را بنویسید _ ممکن است برای رفاه حال شما مفید باشد. با این حال تحقیقات نشان داده‌اند که ممکن است در این مورد هم زیاده‌روی کنیم. در یک پژوهش مشخص شد افرادی که هفته‌ای یک بار نعمت‌های خود را می‌شمردند طبق انتظار رضایت بیشتری از زندگی پیدا کردند، اما کسانی که سه‌بار در هفته نعمت‌های خود را می‌شمردند رضایت کمتری از زندگی خود داشتند.
دکتر مگان فریتز در دانشگاه پیتسبورگ می‌گوید: «در زمان انجام دادن یک فعالیت به جای اینکه از آن لذت ببرید ممکن است احساس کنید در حال انجام دادن کار سختی هستید.» او اخیراً شواهد متناقضی که در مورد اثرات مثبت متفاوت شادی وجود دارد را بررسی کرده است.
چگونه خوشحال باشیم: سطح توقعات خود را پایین بیاورید
همچنین باید انتظاراتی که از مسیر پیش روی خود دارید را تغییر دهید. درست است که می‌توانید به رضایت بیشتری دست پیدا کنید ولی نباید انتظار معجزه داشته باشید. این را هم بپذیرید که هرچقدر هم تلاش کنید، گاهی با احساسات ناامیدکننده و ناراحت‌کننده مواجه خواهید شد. در واقع احساسات منفی مشخص می‌توانند برای رسیدن به یک هدف مفید به شما کمک کنند. معمولاً زمانی که احساس ناراحتی می‌کنیم به دلیل این است که یک درس دردناک اما مهم را یاد گرفته‌ایم. این استرس می‌تواند انگیزه ایجاد تغییر در زندگی را برای شما ایجاد کند.
شاید درک هدف این نوع احساسات و پذیرش آن‌ها به عنوان بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی بیشتر از زمانی که مدام سعی می‌کنید آن‌ها را از بین ببرید به شما کمک کند. هر کاری که انجام می‌دهیم (فرقی ندارد به خاطر رسیدن به شادی باشد یا سایر معیارهای موفقیت) با چالش‌ها و ناامیدی‌هایی همراه می‌شود و نباید به خاطر اینکه وقتی کارها طبق برنامه پیش نمی‌روند احساس ناراحتی دارید خودتان را سرزنش کنید.
جمع‌بندی
اگر می‌خواهید پاسخ سوال چگونه خوشحال باشیم را بدانید بهتر است این ضرب‌المثل قدیمی را سرلوحه کار خود قرار دهید: «برای بدترین شرایط آماده باش، برای بهترین‌ها امیدوار باش و از چیزهایی که بین مسیر با آن‌ها برخورد می‌کنی تعجب نکن»
همانطور که سال‌ها پیش مادرم سعی کرد به من یاد بدهد بهتر است شما هم فشار را از خود دور کنید. با این کار شاید زمانی که انتظارش را ندارید احساس رضایت را پیدا کنید.